تاریخچه کاشی و سرامیک
سفالگری از جمله هنرهای باستانی بشر و در واقع سرمنشاء هنر تولید کاشی و سرامیک است که نخستین آثار این هنر در ایران به حدود 10.000 سال قبل از میلاد بر می‌گردد که به شکل گل نپخته بوده و آثار اولین کوره‌های پخت سفال به حدود 6000 سال قبل از میلاد می‌رسد.
تاریخچه کاشی
اشکال اولیه کاشی‌های سرامیکی به دوران قبل از تاریخ مربوط است زمانی که استفاده از رس به عنوان یکی از مصالح ساختمانی در چندین تمدن اولیه توسعه یافت. کاشی‌های مدرن اولیه به طور زمخت شکل داده شده بودند و استقامت کاشی‌های امروزی را نداشتند. مصالح کاشی‌ها از کف رودخانه‌ها استخراج می‌شدند و در بلوک‌های ساختمانی فرم می‌گرفتند و در آفتاب خشک می‌شدند. کاشی‌های اولیه خام بودند.
کاشی و سرامیک
کاشی‌های پخته شده (Firing Tile)
اولین کسانی که کشف کردند کاشی‌های رسی پخته شده در کوره محکم‌تر و در برابر آب مقاوم‌تر هستند، مصری‌های باستان بودند. بسیاری از تمدن‌های باستان از کاشی‌های مربعی کوچک پخته شده رسی برای تزیین در معماری استفاده می‌کردند. ساختمان‌های شهرهای قدیمی بین‌النهرین با سفالینه‌های قرمز بدون لعاب و کاشی‌های رنگارنگ نماکاری شده‌بودند. یونانیان و رومیان باستان از سرامیک در کف، سقف و حتی لوله‌کشی درون ساختمان‌ها استفاده می‌کردند . چینی‌ها از رس سفید رنگ به نام کائولین استفاده می‌کردند تا بتوانند سرامیک مقاوم و سفید رنگی به نام چینی (Porcelain) تولید کنند. در اروپای قرون وسطی از کاشی‌ها در کف کلیساها استفاده می‌کردند. در سراسر قاره اروپا بیزاسن‌ها به بهترین شکل از کاشی‌های کوچک در مقیاس‌های کوچک استفاده می‌کردند. آن‌ها با استفاده از کاشی، شیشه و سنگ الگوهای موزاییکی پرمفهوم و زیبایی خلق می‌کردند.
در ایران در چهار منطقه مسکونی، سفالگری رواج داشته است:
1- منطقه غرب کوه‌های زاگرس نزدیک کرمانشاه
2- کرانه‌های جنوبی دریای خزر
3- شمال غرب آذربایجان
4- جنوب شرق ایران در حاشیه کویر و نواحی مرکزی ایران
سفال‌هایی با قدمت هشت هزار سال به چشم می‌خورد.
همین طور مناطقی چون غاری در جنوب مازندران نزدیک بهشهر (هزاره هشتم قبل از میلاد) و در مرحله دوم در منطقه زاغه در دشت قزوین، چشمه‌علی نزدیک تهران و تپه سیلک کاشان.
ساختار سرامیک
لغت سرامیک از کلمه یونانی “کراموس” به معنی سفال یا گل پخته گرفته شده است و در واقع سرامیک عبارت است از هنر و علم ساختن و کاربرد اشیای جامد و شکننده‌ای که ماده اصلی و عمده آن ها خاک می‌باشد. (خاک شامل: کائولن و خاک سفال است).
لعاب دادن
به این دلیل که سطح جسم درخشنده، صاف و زیبا، ضد آب، ضد شیمیایی و در صورت نیاز آراسته شود، روی کاشی و سرامیک را پس از خنک کردن با یک لایه نازک لعاب می‌پزند. لعاب (رنگ معدنی) به حالت مایع روی جسم خشک شده ریخته می‌شود. لعاب‌ها در اصل مواد معدنی و سیلیسی هستند که یک لایه شیشه‌ای مانند در سطح خارجی سرامیک تشکیل می‌دهند.
کاربرد سرامیک
استفاده از سرامیک در کف‌سازی و نماسازی یا در تولیدات وسایل بهداشتی و مصالح ساختمانی نظیر انواع آجر سفال‌های تزئینی داخل و خارج ساختمان سفال‌های بام ساختمان، کانال‌های فاضلابی، سفال‌های ضد اسیدی همه از سرامیک‌هایی است که از دیرباز تهیه و مصرف شده است. همچنین کاربرد سرامیک در صنایع مختلف مانند تهیه وسایل مقاوم در برابر حرارت و الکتریسیته، فیوزهای الکتریکی، شمع اتومبیل، ریخته‌گری، تهیه المان‌های حرارتی بسیار دقیق، وسایل فضایی، سمباده، براده‌برداری، تراشکاری‌ها ریخته‌گری فوق دقیق، آجرهای نسوز، مقره‌های الکتریکی، المان‌های تصفیه آب، پوسته موتور، گرافیت، بتن، مواد نسوز، بدنه سفینه‌های فضایی، انواع سیمان‌ها، محصولات شیشه‌ای و هزاران کاربرد دیگر که روز به روز بر اهمیت سرامیک افزوده می‌شود.
کاشی و کاربرد آن
کاشی یکی دیگر از محصولات سفالین و سرامیکی است که به ویژه در ساختمان کاربرد و اهمیت ویژه‌ای دارد. کاشی برای تزئینات داخل و خارج ساختمان و همچنین برای بهداشت و عایق رطوبت به کار می‌رود. کاشی تزئیناتی خارج ساختمان را به‌ویژه در اماکن مذهبی به کار برده می‌شود. کیفیت کاشی باید به نحوی باشد که تغییرات ناگهانی درجه حرارت 100 ـ 20 درجه سانتی‌گراد را به خوبی تحمل کند و هیچ‌گونه آثار ترک در بدنه و یا لعاب آن مشاهده نشود. کاشی دیواری را برای حفظ بهداشت و رطوبت در آشپزخانه، محیط‌های بهداشتی، حمام و دستشویی استفاده می‌کنند. کاشی کف را نیز به علت ضد سایش بودن و مقاومت حرارتی و الکتریکی بالا در آشپزخانه‌ها، حمام‌ها، آزمایشگاه‌ها، رختشویخانه‌ها و کارخانجات شیمیایی مورد استفاده قرار می‌دهند. همچنین کاشی باید دارای ابعادی صاف و گوشه‌های تیز باشد.
تولید کاشی و سرامیک در ایران
در سال‌های اخیر کارخانجات تولید کاشی و سرامیک دیوار و کف در ایران ایجاد شده‌اند و تحول بزرگی را در این صنعت به وجود آورده‌اند و همچنین در مورد تولید وسایل بهداشتی و ظروف چینی و کارخانه مقره‌سازی که در ایران فعال می‌باشند، توانسته‌اند ظرف سی سال اخیر تولید کاشی و سرامیک را از تولید کم و سنتی و نیمه صنعتی به حدود 70 میلیون متر مربع برسانند.
